Het Geloof van Reisgenoten

“Ik ben niet gelovig” zei de jongen in mijn klas, om daar later aan toe te voegen: “Je hebt het geloof wel of niet”. Toen ik ging doorvragen bleek dat hij een duidelijk beeld had van geloof: “Een groep met mensen die zeker weet dat God bestaat als een strenge man, die dan samen in de kerk gaan zitten bidden en geloven in de 6 daagse schepping en wonderen”.

Bij een andere ontmoeting sprak ik met een jonge vrouw die los aan het komen was van haar “geloof”. Ze ging niet meer naar de kerk, maar was tegelijkertijd bang voor de leegte van “niet-gelovig” zijn. De duidelijkheid van de kerkelijke leer en bekendheid met de gemeenschap in de plaatselijke kerk weerhielden haar van de laatse keuze om er uit stappen.

Deze twee voorbeelden laten zien dat het woord “geloof” niet altijd een behulpzame term is om te beschrijven wat ons diepste verlangen is en hoe we daar vorm aan kunnen geven. Wanneer kun je nu zeggen dat je “gelovig” bent?

Het helpt als we het woord “geloof” vertalen in het engels. Daar zijn er twee mogelijkheden: “belief” en “faith”. Belief slaat op de zaken die je geloof of een systeem van overtuigingen die bij elkaar horen. Faith slaat op de attitude van vertrouwen, betekenis en verbinding zoeken. Belief gaat over zekerheid en antwoorden, faith over vragen en oefenen. Veel mensen hebben het idee dat “belief” het centrum is, de “kern”. “Echte gelovigen” zijn dan mensen met een “belief-system”. Daarna zo het alleen “vager” worden. Maar waarom staat “belief” eigenlijk in het centrum en is er een alternatief?

In dit artikel zal ik laten zien dat “faith” het centrum is van het christelijke geloof en dat we dit kunnen oefenen. Een nieuw soort christelijk geloof zal “faith” ook als kenmerk hebben en niet langer belief”. Waarom is “faith” het centrum?

Om dit duidelijk te maken is het goed om een derde term te introduceren: Mysticism. Elk mens heeft een basale ervaring van het mysterie van het leven, de oorsprong of de eenheid van alles. Onze diepste gevoelens over de werkelijkheid kunnen ons over de grenzen van kennis gaan. We hebben een besef van verbinding, een intuïtie over liefde, een gevoel van verwondering. Deze diepste gevoelens kunnen we niet verklaren, niet begrijpen door wetenschap, nog duiden in volmaakte dogma’s. Geen enkel menselijk woord kan het vatten. Daarom is elk woord, elk boek, ritueel of symbool slechts een benadering van het mysterie zelf. Denken we het te hebben, dan hebben we een afgod gemaakt naar ons eigen beeld. Het mysterie is altijd groter, ook groter dan het woord “god”.

Spiritualiteit (en dus ook “faith”) is het menselijke vermogen om dit mysterie te ontmoeten. De rituelen, symbolen, de taal, de boeken, de gedragingen geven betekenis aan hoe wij ons verhouden tot dit mysterie. We kunnen het delen, oefenen, laten groeien. De verbinding met het mysterie geeft elk individu de mogelijkheid om diep spirituele vragen te beantwoorden als: “wie ben ik? wat moet ik doen? waar hoor ik bij?”. Wat er dan ontstaat is “een kompas, een dans, een ritme, liefde tot, een spel, een ontmoeting.” En dit is wat je zou kunnen noemen “geloof” in de zin van “faith”. Je hebt het vertrouwen dat de dans van het leven de goede “flow” heeft. Je speelt het spel. Je bent “in tune”. Dit is geloven en dat doen we allemaal.

Dit geloven wordt “belief” als we het kompas inruilen voor een kaart met grenzen, het spel dichttimmeren met regels dat het speelveld zeer klein wordt, de harmonie van de muziek terugbrengen tot een eenstemmige melodie. De dogma’s van een kerkelijke leer, of de moraal van religieuze ethiek kan nog op z’n best ruimte scheppen voor een gezond spiritueel leven. Ze kan het nooit omvatten. Een goede kerk kent mensen met een gezonde spiritualiteit, een slechte met een bekrompen versie daarvan.

De grote wending binnen het christendom van de laatste eeuw is dat we “belief” weer inruilen voor “faith” of een “belief” hebben wat een gezonde vorm van “faith” mogelijk maakt.

Reisgenoten is een manier om te oefenen in “faith”. Wat ervaar je? Hoe deel je dat? Waarin groei je? Waarvoor ben je bang? Wat hebben we samen?” Het oefenen in “faith” zal altijd schuren tussen uitersten “belief” en “mysticism”. Reisgenoten bestaat dan serie oefeningen die uitgaan van “faith” en hoe je hierin kunt groeien. Daardoor is het een van de uitingen van een nieuw soort christelijk geloof. Dit nieuwe christelijke geloof zal wat mij betreft “faith” weer als centrum hebben in niet langer “belief”. Dit maakt ons tot echte mensen!

Uitstapje Op het moment dat ik dit stuk schrijf gaat de deurbel. Het zijn met twee vrienden van de Jehova’s Getuigen. Ik maak het ze makkelijk door de introductievragen direct te leiden naar een lang gesprek over geloven in een moderne tijd. Ik zit zo in het bovenstaande verhaal dat ik elementen daaruit kan toepassen over vragen over “wat is de bijbel?” “wie gaat er naar de hemel?” of “wat moet je als mens doen op aarde om het eeuwige leven te ontvangen?” Ik probeer mijn gasten in hun waarde te laten door over de bijbel te spreken als kompas en niet als kaart, door over God te spreken als “groter dan wat we ooit kunnen snappen” en over Jezus als “de persoon waarin we het beste kunnen zien wat het goede leven van God is”. Net voordat ik ze kon bekeren (grapje) namen ze afscheid en ik kreeg gratis lectuur met mooie plaatjes! Mijn zaterdag kon niet meer stuk!