Wie is de theoloog van het land van je kleinkinderen?

In een fragment uit de interessant serie “Adieu God” door Thijs van den Brink, wordt Heleen Mees gevraagd of ze gelovig is. Ze ontkent dit om daar direct een verlangen aan toe te voegen: Het zou mooi zijn als je leven niet zou bestaan uit losse bladzijden, maar samen een boek, een verhaal zouden vormen. Het zou mooi zijn om te kunnen vertrouwen op de bestemming van alles, zodat je niet alleen verantwoordelijk bent, maar dat alles een doel heeft. In enkele zinnen beschrijft Heleen Mees in twee voorbeelden wat geloven in een post-seculiere tijd zou kunnen zijn: 1) Het vertellen van een groter zingevend verhaal en 2) het vertrouwen op de betekenis en doel van het grotere geheel.

Onze tijd wordt wel getypeerd als “post-seculier”. Dit heeft te maken met de aanname van “secularisatie” dat God, geloof en kerk zouden verdwijnen of minstens marginaliseren in een moderne samenleving. Lange tijd leek deze secularisatie these bewezen te worden door te wijzen op een verschuiving in moderne samenlevingen zoals die in West-Europa. Religie werd inderdaad een marginaal verschijnsel, teruggedrongen in de prive- en club-sfeer.

Toch zijn er nu zogenaamde post-seculiere theologen die beweren dat het allemaal wel meevalt. Dat christelijke migranten laten zien dat geloof in de Bijlmer springlevend is, dat moslims zich maatschappelijk actief opstellen, dat de christenunie aan de macht kan komen, dat er nieuwe kerken worden geplant en dat hippe evangelische pop-kerken groeien. Ze zijn immers zichbaar, maatschappelijk actief en stabiel in aantal.

Er is bijna niemand die durft te zeggen dat het hier gaat om veelal pre-seculiere of tribale christelijke groepen. Deze groepen zijn nog niet getroffen door de moderne samenleving, keren zich daar bewust tegen of nemen enkele zaken over (pop-cultuur) en verwerpen andere. In onze culturele oorlogstijd is het opeens hip om te laten zien dat jouw stam met een authentiek geluid zichtbaar is. Kerk moet vooral blijven wat seculiere mensen er van vinden: een groep gelovigen met een eigen club-statuut, clubgebouw en een club-mensen. De kerk van de Alpha-cursus of de kerk van het opwekkingsfestival: kijk eens wat een succes! Een club die er zeker mag zijn (want we zijn allemaal post-seculier, toch?) en die we dan kunnen bestempelen als ongevaarlijke exoten waar je elk jaar met kerst en pasen naar gaat kijken. De excuus-christenen die meelopen met een wit kruis. waarvan je dan kan zeggen: ja, ze hebben een geloof wat ik nooit zal hebben. En klaar zijn we.

Er zijn maar weinig stemmen in het theologische land die iets durven zoals er in Amerika wel gebeurt met mensen als Rob Bell, Brian McLaren of Richard Rohr. Mensen die voluit de moderne kritiek op religie in zich opzuigen en daar creatief mee omgaan. Mensen die kerk niet nemen zoals het is en mensen die pre-seculiere stammen niet typeren als de toekomst van christelijk Nederland, maar die creatief op zoek gaan naar innovatie.

Wat mij betreft is Heleen Mees een betere theoloog voor mijn nog niet geboren kleinkinderen. Ze weet te verwoorden wat het verlangen van alle mensen is en timmert dit niet dicht met kerkelijk, tribale dogma’s. Kunnen we deze diepere verlangens, naar zijn, vertellen, liefhebben en maken ook nog leren? Volgens mij wel!

Echte innovatie en echte post-seculiere theologen… waar zijn ze? En wie durft die (vaak kritische) gesprekken aan? Wie is de theoloog van het land van je kleinkinderen?

 

Het Geloof van Reisgenoten

“Ik ben niet gelovig” zei de jongen in mijn klas, om daar later aan toe te voegen: “Je hebt het geloof wel of niet”. Toen ik ging doorvragen bleek dat hij een duidelijk beeld had van geloof: “Een groep met mensen die zeker weet dat God bestaat als een strenge man, die dan samen in de kerk gaan zitten bidden en geloven in de 6 daagse schepping en wonderen”.

Bij een andere ontmoeting sprak ik met een jonge vrouw die los aan het komen was van haar “geloof”. Ze ging niet meer naar de kerk, maar was tegelijkertijd bang voor de leegte van “niet-gelovig” zijn. De duidelijkheid van de kerkelijke leer en bekendheid met de gemeenschap in de plaatselijke kerk weerhielden haar van de laatse keuze om er uit stappen.

Deze twee voorbeelden laten zien dat het woord “geloof” niet altijd een behulpzame term is om te beschrijven wat ons diepste verlangen is en hoe we daar vorm aan kunnen geven. Wanneer kun je nu zeggen dat je “gelovig” bent?

Opwekking: 75000 ooit-evangelischen?

Brian Mclaren schrijft in zijn boek “Naked Spirituality” dat er vier fases zijn in de persoonlijke ontwikkeling van een christen:

1) Simplicity: een stadium van enthousiasme voor God, totale overgave aan de (opnieuw) ontdekte inhoud, keuze voor een radicale invulling van het geloof, zwart-wit denkbeelden en vooral heel veel liefde. Een soort verliefdheid-fase.

Kerk van de Toekomst?!

Exclusief geloof & adaptieve cultuur

Veel groeiende (of minstens in ledental stabiele) kerken zijn orthodox in de leer. Ze kenmerken zich door een exclusieve visie op het heil waarin de persoonlijke of individuele geloofshouding erg belangrijk is. Daarmee past het naadloos in de individualistische cultuur waar het “ik” centraal staat. De grenzen (wie is binnen en wie is buiten, wat hoor je te geloven) zijn duidelijk en de cultuur is conservatief (hoe denk je over traditioneel ethische kwesties). Toch is de vorm vaak een aanpassing aan de cultuur: hip, moderne muziek, individualistisch. Een opvallende mix tussen tussen een exclusief geloof (waarin geloof een individualistisch karakter heeft) en een adaptieve culturele houding.

Naar een inclusief geloof en een tegen-culturele kerk.

Persoonlijk geloof ik steeds meer in het tegenovergestelde: een kerk die niet gaat over een persoonlijk heil (als in “gered worden” of “eeuwig leven”) maar over een roeping: hoe worden we mensen zoals God dat bedoeld heeft en hoe leven we op een aarde die voor iedereen en alles goed is? Daartoe heb je een heel andere kerk nodig: een kerk waarin de leden radicaal zijn in hun commitment aan de lifestyle van Jezus, waarin het draait om community en niet om individu, waarin de heilsvraag er een is voor iedereen en alles, waarin niet uitgesloten wordt en waarin het niet uitmaakt of iemand “gelooft” maar of iemand “open staat”.

Taizé

Deze week was ik weer in Taizé. Wat me opnieuw opviel, ook omdat ik er met enkele atheïstische jongeren was: Het klooster verwelkomt iedereen en maakt geen onderscheid. Iedereen plukt de vruchten van het christelijke leven. Het heil heeft door radicale inclusiviteit een heilzame werking op iedereen. De broeder zei tegen een van mijn atheïstische jongeren op de vraag: wilt u mij bekeren? “Nee, ik wil dat we door onze ontmoeting beide veranderen.” En dus wordt er ingezet op echte diepgaande ontmoetingen en relaties. Een klooster als Taizé put uit diepe bronnen, is deel van een groot verhaal, leeft in community, met een regel en regelmaat.

Vorming

Ik geloof dat de kerk van de toekomst meer als een klooster moet worden. Met een open geloof: radicaal voor wie Jezus wil volgen, maar inclusief jegens mensen die daar van af zien. Een kerk met een verhaal, met een “wij” voor het “ik”, met community, regel en regelmaat. En daartoe moeten we mensen gaan vormen. Die kerk ontstaat niet vanzelf, maar is het resultaat van keuzes die we met z’n allen moeten maken. Reisgenoten is een voorbeeld van het bewandelen van deze weg.

 

Gezocht: God voor Nederland

Nederland zoekt een nieuwe vrouw, man, gedachte, entiteit, spiritueel wezen of god voor de vacante rol van God. Belangrijk is dat de sollicitant in staat is om iedereen in Nederland te overtuigen van haar/zijn/het goddelijke gezag.

De rol van God als gezaghebbende voor alles en iedereen is al lang uitgespeeld. Natuurlijk zijn er stammen met hun eigen ‘godje’. Maar die is er voor het eigen religieuze gelijk of het in stand houden van orde in de eigen stam. Een tribale aangelegenheid waarin we allerlei vrijheid van meningsuiting en wetten voor bescherming van religie en geloof voor hebben, maar waaraan Nederland verder lak aan heeft. Nederland zelf heeft geen God met een hoofdletter.

Er staan nieuwe sollicitanten in de rij:

Schepping of natuur

Veel christenen hebben het vaak over “de Schepping” als ze het hebben over  de natuur, het klimaat of dieren. Het lijkt me handig om daar mee te stoppen. De Schepping en de natuur zijn namelijk helemaal niet hetzelfde.

Reis je mee?

Wat is er gedaan? Wat gaan we doen? En wat kun jij doen?

Gisteren hadden we in Utrecht de laatste verkennende meetup van Reisgenoten. De afgelopen maanden hebben we veel gedeeld en herkennen we het volgende:

• Er ontstaat een “nieuw soort Christendom” waarin het oude links-rechts / vrijzinnig-orthodox schema wordt losgelaten. De opkomst van internet, netwerkmaatschappij, post-modernisme en globalisatie veranderen de opvattingen en praxis van christenen. Nieuwe ontdekkingen worden gedaan, nieuwe experimenten, nieuwe theologie.
• De nieuwe, ruimhartige, frisse en uitdagende theologie van mensen als N.T. Wright, Rob Bell, Brian McLaren, Richard Rohr of netwerken als The Liturgists, The Bible Project, The Work of the People, Red Letter Christians en Sojourners worden keer op keer ontdekt door jonge christenen op zoek naar een Progressief Christendom. De zoektocht is echter elke keer een nieuwe. We geven in Nederland nauwelijks iets door. Het Emerging Netwerk in het vorige decennium en Lazarus Magazine vandaag deden/doen goede pogingen. Maar ondertussen haken jonge christenen af: ze vinden nooit hun weg naar nieuwe inclusieve en uitdagende theologie en praxis.
• Dit “nieuwe Christendom” wil in Nederland maar geen beweging worden. Pionier zijn vaak antiautoritair en willen hebben een argwaan richting het instituut. Maar juist een lichte vorm van organisatie is wat nu nodig is. Daarnaast blijven we lang zitten in media, zenden, praten en theologiseren. Wat we nodig hebben is het uitleven, creëren en bouwen van communities. Hoe laten we zien dat we bestaan? Hoe voeden we onze kinderen op? Hoe kunnen we duurzame communities beginnen? “We do not think ourselves into new ways of living, we live ourselves into new ways of thinking”.
• Er is weinig verbinding tussen de meeste pioniers en hun experimenten. Ondersteuning en middelen vinden hun weg nauwelijks naar nieuwe initiatieven. Dit kan komen door inhoudelijke argwaan vanuit de orthodoxie of bureaucratische processen waarin pioniers niet gevangen willen worden. Toch zou verbinding en ondersteuning mogelijk moeten worden.
• We herkennen elkaar lang niet altijd in dezelfde theologie of dogma’s en zelfs niet altijd in bovenstaande punten maar wel in een aantal werkwoorden welke uitdrukking geven aan ons verlangen om heel mens te zijn en te werken aan de heelwording van deze aarde:
  • Maken / Creëren: We geloven in de roeping om deze aarde en mensheid heel te maken. Kunst, activisme, werken in de natuur of aan een heel lichaam.
  • Liefhebben / Omarmen: We geloven in radicale inclusiviteit. Iedereen hoort er bij. We willen werken aan liefdevolle relaties en communities.
  • Open staan / Zijn: Stilte, het mysterie van God, open staan voor dit mysterie, God en de ander is de bron van ons bestaan.
  • Vertellen / Luisteren: We zijn onderdeel van een Verhaal waarin we ons bevinden: Gods Koninkrijk zoals Jezus dit brengt en de komst van een nieuwe wereld. Daar luisteren we naar.
  • Leren / Bevragen: We staan open voor kritische denken en bevragen elkaar en onze omgeving. Verhalen mogen botsen, schuren en ontregelen. Hierdoor blijven we leren en staan we open.

Wat gaan we nu doen?

• We willen meer herkenbaarheid voor dit nieuwe soort Christendom.
  • Laten we ons duidelijk “Reisgenoot” en “Reisgenoten” gaan noemen.
  • Een ook op weg gaan als Reisgenoten in meetups, nieuwe initiatieven als communities,
• We gaan verder met het organiseren van meetups voor iedereen die zich (min of meer) herkent in deze beweging. Het doel van die meetups is het in de praktijk brengen van deze 5 werkwoorden.
• Wij, als reisgenoten, willen werken aan onze skills om deze werkwoorden in de praktijk te brengen.
• Nieuwe mogelijkheden zoals nieuwe communities, een mogelijke support structuur kan opkomen uit deze meetups. Maar dat leggen we nu nog niet vast. Denk en doe mee!

Wat kun jij doen?

1. Noem jezelf “Reisgenoot“ om zo meer herkenning te geven aan deze beweging.
2. Kom naar meetups om samen met andere Reisgenoten te bouwen aan deze beweging, delen van best-practices, leren van nieuwe theologie en oefenen van skills.
3. Organiseer zelf meetups rondom (één van) de vijf werkwoorden.

Reis je mee?

DNA Kerk van de Toekomst

Vrijdagavond 2 juni, 19:00 uur  – Kantoor Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland – MeetUp.

De titel is wat ambitieus. “De Kerk van de Toekomst” en haar DNA. Er zijn natuurlijk vele verschillende vormen van kerk denkbaar met vele verschillende tradities en theologische achtergronden. Toch is er een nieuw soort christendom verschenen aan de horizon. Sommigen noemen het postmoderne kerk, netwerk kerk, pop-up kerk, emerging church, missional church, etc. Ze komt op in een tijd van internet, postmoderniteit en nieuwe theologische inzichten. We weten nog niet precies wat het is, maar daar zou wel eens verandering in kunnen komen. Een zoektocht naar het DNA is begonnen.

Reisgenoten – Concreet

Het idee van Reisgenoten is het zoeken naar concretisering, verbinding, herkenning, transfer en structuur.

• Concretisering omdat veel “nieuw soort gelovigen” kennis maken met een nieuw theologisch paradigma, er over praten, maar niet overgaan tot doen, het uitleven ervan in een “community of practice”. Reisgenoten wil helpen de stap te zetten tot concrete invullingen.
• Verbinding omdat veel pioniers iets proberen maar ook eenzaam zijn in hun zoektocht. Reisgenoten verbindt de intenties van vele pioniers.
• Veel zoekers merken vaak op: “waarom heb ik hier nooit eerder van gehoord?” of “Ik wist niet dat dit alternatief bestond”. Reisgenoten kan helpen bij de herkenbaarheid van een alternatieve manier van geloven.
• Transfer omdat we nu kunnen leren van elkaar initiatieven. Transfer om door te geven aan nieuwe initiatieven, in opvoeding aan kinderen of bij opvolging.
• Structuur omdat niet iedereen een hippe, authentieke en creatieve pionier is. Sommige mensen hebben meer structuur nodig. De innovatie mag volwassen worden zonder haar vernieuwingskracht te verliezen.

De Laatste Zeepkist

Zieltjes winnen mag meer, aldus een aantal theologen. Pioniersplekken en missionaire activiteiten draaien weer om de verkondiging van het Evangelie. Back-to-the-basics wordt dit genoemd.* Stefan Paas sprak in een workshop ook over bekeerlingen als de ultieme testcase voor een pioniersplek. Wat een theoloog zegt over bekeringen en wat een gemiddelde gelovige er onder verstaat maakt nogal uit. In het boek “Back to the Basics” wordt een driedeling gemaakt wat betreft het heil en de persoon van Jezus. De eerste van de drie is de exclusieve visie van het heil in Jezus. Veel mensen voelen zich meer en meer ongemakkelijk bij deze visie. Het hoort bij de aloude “zeepkist”: verloren mensen redden. Hierbij een pleidooi voor het definitief afschaffen van de zeepkist (zieltjes winnen oude stijl) en een bredere opvatting over evangelisatie.